Yazan: Psikolog Alkın Ocak
Son zamanlarda yataktan çıkmak istemiyor, günlerinizi boş ve hiçbir şey yapmadan mı geçiyorsun?
Yaşadığın bu isteksizlik günler boyu devam ettiği için kendini kötü hissediyor ve tembel olduğunu düşünüyor olabilirsin. Ancak tembel insanlar uzun süre bir şey yapmadan durabilen, düşünmeyen, kendisinden ve yaşadığı hayattan şikayetçi olmayan insanlardır. Eğer gün boyu hiçbir şey yapmadığında vicdan azabı çekiyorsan, fikirlerin var ama yapacak gücü bulamıyorsan, görüştüğün insanlardan uzaklaştıysan sen tembel değil, tükenmişsin.
Nedir bu tükenmişlik?
Tükenmişlik, stres yüzünden kişinin fiziksel, duygusal ve zihinsel anlamda sürekli yorgunluğunun devam etmesi halidir. Özellikle stres, bir anda fark edilen bir durum değildir. Uzun süre kişiyi etkisi altına alarak düşüncelerinde değişimlere ve hatalı inanışlara neden olur. Örneğin, iş yerinde patronu tarafından sürekli küçümsenen birisi zamanla kendisinin yetersiz olduğunu düşünür. Eskisi gibi istekli olarak çalışmak istemeyebilir. Ama her gün işine gitmek ve çalışmak zorunda olduğu için uzun süre patronunun olumsuz söylemlerine katlanmak zorunda kalır. Bu durum başta fark edilmese de çalışan kişi her işe gittiğinde, her sorumluluğunu yerine getirdiğinde veya hata yaptığında yoğun şekilde stres yaşamaya başlar. Bu stres sadece iş yerinde de kalmaz, gün boyu etkisini sürdürmeye devam eder. Kişinin iş dışında kendisine ayıracak vakti bile olsa, düşündüğü planladığı şeyleri yapacak gücü ve motivasyonu bulamaz. Kendisini bir döngünün içine hapseder. Bu bazen aylar, bazense yıllar sürer.
O zaman tükenmişlik hiç düzelmeyecek mi? Hep böyle mi devam edecek?
Cevap, tabi ki hayır. Öncelikle yaşadığın stres çok farklı konularda olabilir. Örneğin; iş yerinde yaşadığın mobbing, fazla mesai, belirsiz görev tanımları, söz hakkına sahip olmadığın ortamlarda bulunmak, yüksek beklentileri gerçekleştirememek, düşmanca ve rekabetin olduğu ilişkiler kurmak... gibi insanda stres yaratan birçok konu vardır. Ancak konular ne kadar farklı olsa da yarattığı etkiler her zaman benzer olacaktır. Bu yüzden yaşadığın stresin kaynağını ne kadar erken keşfedersen kendi çözümünü de o kadar hızlı bulmuş olursun.
Stresin Kaynağı Nasıl Keşfedilir?
1) Evet yorgun olabilirsin. Nerden başlaman gerektiğini bilmiyor, erteliyor, değiştirmeye başlasan bile hemen pes ediyor da olabilirsin. Bunların hiçbiri sorun değildir. Yaşadığın yorgunluğu fark etmen ve değiştirmek için düşünceye sahip olman bile çok büyük bir adımdır. Bu yüzden küçük dahi olsa kendin için attığın adımları hiçbir zaman küçümseme ve kimseyle kıyaslama. Sadece yorgun olduğunu ve artık böyle devam edemeyeceğini karar vererek başlamalısın.
2) Zihinsel olarak yaşadığın bu yorgunluk için dinlenmen şart. Dinlenme derken sadece uyumaktan veya oturmaktan bahsetmiyorum. Başarı veya para kazanma zorunluluğunun olmadığı ve sana yaşadığını hissettiren bir alan yaratmalısın. En basit alanlardan bazıları; yürüyüş yapmak, kitap okumak, müzik dinlemek veya sadece sessizlik olabilir. Bunları, kim ne derse desin vicdan azabı çekmeden ve vakit kaybı olduğunu düşünmeden yapmalısın. Çünkü seni en çok tüken şey, başkalarının senin hakkında söylediği söylemler ve davranışlardı. Bu yüzden dinlenirken bunu kendin için yaptığını ve en çok hak edenin de yine sen olduğunu unutma.
3) Seni en çok rahatsız eden kişileri, düşünceleri, duyguları ve ortamları sırasıyla not almalısın. Daha sonrasında "Neler değişseydi kendini daha rahatlamış hissederdin?" bu sorunun cevabını da bir yere not almalısın. Değiştiğinde seni rahatlatacak olan şeyler, senin hayat boyu yol haritan olmuş olacak.
Değişim; başarması zor, kendini ön plana çıkartman gereken, sende kaygı veya çaresizlik yaratan durumlar olabilir. Hatta yaptığın şeyleri eleştiren ve küçümseyen kişiler de olabilir. Bu durumlarla karşılaştığında kendini yıkan değil, çabaladığını bildiğin yorumlar yapmalısın. Böylece çizdiğin bu yol haritasına sadık kalarak, yapman gerekenleri öğrenmeye başlarsın. Emin ol, kendin için ne kadar çok şey öğrenir ve uygularsan ışığını söndürmemiş, başkalarının da seni tüketmesine izin vermemiş olursun.
"Kimse seni, senden iyi tanıyamaz. Seni tanımlayan insanların, kendi hayatlarını da aynı şekilde tanımladıklarını unutma."